abriàre , vrb Definitzione
dhu narant de su porcu chi a fortza de arratzare male si che faet coment'e a sirbone, si che arestat de arratza
Sinònimos e contràrios
aferare,
agrestare,
arruarzare,
eremire,
imburdiri
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
devenir sauvage
Ingresu
to grow wild
Ispagnolu
volverse salvaje el cerdo
Italianu
inselvatichirsi
Tedescu
verwildern.
aconconàre , vrb rfl Definitzione
coment'e pigare a sonnu, fintzes dormire meda
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
s'engourdir
Ingresu
to grow numb
Ispagnolu
adormecerse
Italianu
intorpidirsi
Tedescu
einschlafen (gefühllos werden).
addegadiàre , vrb Definitzione
fàere a tegadia, fodhe de sa pruna ortitza, chi no ammadurat s'ossu e abbarrat coment'e una tega, buida in mesu, modhe, e apustis si sicat deunudotu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
rabougrir
Ingresu
to grow badly (said about fruit or plants)
Ispagnolu
zocatearse,
apestarse
Italianu
imbozzacchire
Tedescu
einschrumpfen.
aferàre , vrb Definitzione
su si fàere a fera, arestare
Sinònimos e contràrios
abriare,
agrestare,
arruarzare,
eremire,
imburdiri
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
devenir sauvage
Ingresu
to grow wild
Ispagnolu
volverse salvaje
Italianu
inselvatichirsi
Tedescu
verwildern.
aggruncídu , pps, agt Definitzione
de aggruncire; chi est fatu a unu túturu de su fritu
Sinònimos e contràrios
ateterighedhadu,
intinirau,
sfrigiorau
2.
nàrami ite as àpidu, Antioga: totu aggruncida pares e maltrata!
Tradutziones
Frantzesu
transi
Ingresu
to grow numb
Ispagnolu
entumecido
Italianu
intirizzito
Tedescu
erstarrt.
ammaculiàre , vrb rfl Definitzione
dormire, pigare sonnu
Sinònimos e contràrios
abeliari,
aggalenare,
apisulinare,
assograi,
ingalenare
/
acalamai,
ammadainare
Frases
mi so ammaculiadu in sa cadrea a tretos de ndhe rúere!
Tradutziones
Frantzesu
s'assoupir
Ingresu
to grow sleepy
Ispagnolu
adormecer
Italianu
assopirsi
Tedescu
einschlummern.
ammatucàe, ammatucài , vrb Definitzione
fàere a matucu, a mannu, fintzes fàere crèschere
Sinònimos e contràrios
crèschere,
immannitare
Frases
immoi, candu ammatucant dhis còmporant su motorinu, a is fillus! ◊ a piticu fut donau a su giogu, ma comenti est ammatuchendi est prus sériu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
grandir,
bien pousser (fam.)
Ingresu
to grow up
Ispagnolu
crecer de edad
Italianu
divenir grandicèllo
Tedescu
halb erwachsen werden.
ammugronàre , vrb rfl: ammurvonai Definitzione
nau de gente, coment'e fàere a muvrone, arestosu
Sinònimos e contràrios
agrestare,
assirbonai
| ctr.
ammasetare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
devenir sauvage
Ingresu
to grow wild
Ispagnolu
volverse salvaje
Italianu
inselvatichirsi
Tedescu
verwildern.
annabrài , vrb: annarbai Definitzione
pònnere sa narba, sa lanedha
Sinònimos e contràrios
afungorai,
allanae,
allanire,
ammucorai,
atufai,
intufire,
morighinire,
mufire
Frases
sa cosa allogada isciusta si annarbat ◊ cuss'àcua annarbat is bidonis ◊ su trigu si annabrat in logu serrau ◊ sa frégua s'inforrat chi no si annarbit allogada
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
moisir
Ingresu
to grow musty
Ispagnolu
enmohecer
Italianu
ammuffire
Tedescu
schimmelig werden.
apegài , vrb Sinònimos e contràrios
afessionare,
amorare,
apicigai
Frases
tzia Filomena si fiat apegada a custa pipia pariat chi dhi fiat filla (G.Ortu)
Ètimu
ctl., spn.
apegar
Tradutziones
Frantzesu
s'accrocher,
s'attacher
Ingresu
to stick,
to grow fond of
Ispagnolu
apegarse
Italianu
appiccicare,
affezionarsi
Tedescu
ankleben,
Zuneigung fassen.
atufài , vrb Definitzione
fàere atufu o atúfidu, pigare atufu, pònnere fragu malu de isserru e de umidore, de cosa guasta; nau de gente, pèrdere de ànimu
Sinònimos e contràrios
afungai,
afungorai,
allanire,
ammucorai,
ammufai,
annabrai,
intufire,
intuvare,
limire,
morighinire,
tufire
Ètimu
spn.
atufar
Tradutziones
Frantzesu
prendre une odeur de moisi,
moisir
Ingresu
to grow musty
Ispagnolu
enmohecer,
atufar
Italianu
prèndere odóre di tanfo,
ammuffire
Tedescu
dumpfig riechen,
verschimmeln.
aurríre, aurríri , vrb Definitzione
fàere unu bellu isvilupu, nau de erbas, matas, animales
Sinònimos e contràrios
imbènnere,
isprannuscare,
piciurrie
Frases
cantu prus ndhe li morit e prus ndhe li aurrit, de bestiàmine ◊ su sole aurrit sos disizos de bundhantes benales
Tradutziones
Frantzesu
prospérer
Ingresu
to grow,
to flourish
Ispagnolu
prosperar
Italianu
créscere,
prosperare
Tedescu
wachsen,
gedeihen.
crèscere, crèschede, crèschere, crèschi , vrb: cresci,
crèsciri,
crèssere,
cressi Definitzione
fàere mannu, prus mannu de carena, de tempus, de númeru, fàere o essire de prus; aciúnghere o cambiare calecuna cosa a su chi s'ischit
Sinònimos e contràrios
abbundiri,
acrèschere,
ammanniae,
annúnghere,
aumentare,
incarie,
ispeleare
| ctr.
ilminorigare,
menguai,
miminare,
torrae
Maneras de nàrrere
csn:
segare su crèschere a unu = nòghereli a unu puntu chi no bi creschet prus, frimmare sa créschida; èssere macu segadu ’e crèschere = bambiocu, pagu sàbiu
Frases
sa matixedha est crescendi dereta ◊ sa carena nostra creschet fintzas a passadu sos vinti annos ◊ sos pisedhos sunt creschindhe meda ◊ sa bidha at créschidu de milli a duamiza abbitantes ◊ cressent sos sambenaos novos, in bidha ◊ s'abba est creschindhe in s’isseta ca bi at prus pressione ◊ su bentu fit andhendhe e creschendhe ◊ is dentes a sa brebè ndhe dhi funt caladas e no torrant a crèscere ◊ orzu e trigu torrant a crèschede in sos montes de Austis ◊ in d-unu mese sa pitzinna no at créschidu nudha
2.
a cussos chi bi tenent in domo lis ant créschidu sa pesone ◊ ant crésciu su pani
3.
custa est cosa créschida! ◊ nara su zustu, no bi la crescas tue pro ti ndhe ríere! ◊ candho narat una cosa isse sempre la creschet
4.
dae pitzinnu minore sa birgonza l'aiat presu sas arcadas in su crèschere ◊ si ti aferro ti sego su crèschere! ◊ su tropu triballu a minore l'at segadu su crèschere
Ètimu
ltn.
crescere
Tradutziones
Frantzesu
grandir,
accroître,
augmenter
Ingresu
to grow,
to increase
Ispagnolu
crecer,
aumentar,
acrecentar
Italianu
créscere,
accréscere,
aumentare
Tedescu
wachsen,
vermehren.
disigàre , vrb Definitzione
bènnere a malu puntu de is dispraxeres, de s'afrigimentu, agummai coment'e consumàresi de sa tisichéntzia
Sinònimos e contràrios
indisicare,
indisichire
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se consumer de douleur,
avoir de la peine
Ingresu
to grow sad,
to pine away
Ispagnolu
debilitarse por el dolor
Italianu
intristire,
consumarsi per dolóre
Tedescu
sich verzeheren.
ilmagnàre , vrb: immagnare,
immannare,
immanniare,
irmagnare,
irmanniare,
ismanniare Definitzione
fàere a mannu, fàere mannu, prus mannu, fintzes errichire; nau de persona, fàere crèschere de carena e de conca, de giudítziu
Sinònimos e contràrios
acrèschere,
ammanniae,
ammannire,
immagnire,
immannitare
| ctr.
ilminorigare,
impiticai
Frases
immagnendhe, su sèmene creschet dedioi ◊ mi at penadu tribbulendhe sa vida pro m'immannare in pannos de decoro (G.Branca)◊ deo apo immannadu a fizos mios ◊ cherfendhe totu a corpu ismanniare de manu tua bufas su velenu! (P.Sulis)◊ sos fizos candho irmànniant si cojubant ◊ sa famíllia est creschendhe e chin issa est irmanniandhe su bisonzu ◊ sa morte de su babbu lu fateit irmagnare prima de su tempus ◊ su tempus at imbetzadu a mamma ilmagnendhe a mie
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
grandir,
mûrir
Ingresu
to grow
Ispagnolu
crecer,
madurar
Italianu
créscere,
ingrandire,
espàndere,
maturare
Tedescu
wachsen,
vergrößern,
erweitern,
reifen.
impuntigliàre , vrb: impuntillae,
-are Definitzione
fàere sa cosa a puntígliu, fàere puntíglios
Sinònimos e contràrios
impuntare,
puntigliare
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
s'entêter
Ingresu
to grow obstinate
Ispagnolu
empeñarse,
obstinarse
Italianu
impuntigliarsi
Tedescu
sich versteifen.
incaloritzíre , vrb Definitzione
iscaentare, pigare una chistione cun apentu forte e a s'airada foedhandho o faendho cosa o po calecuna cosa
Sinònimos e contràrios
afodogai,
imberborare,
iscajentare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
s'échauffer
Ingresu
to grow fervent
Ispagnolu
acalorarse
Italianu
accaldarsi,
infervorarsi
Tedescu
sich ereifern.
incanudài, incanudàre , vrb Definitzione
fàere o essire canu, murru, de pilos
Sinònimos e contràrios
immurrai,
incanire
Tradutziones
Frantzesu
devenir chenu
Ingresu
to grow hoary
Ispagnolu
encanecer
Italianu
incanutire
Tedescu
grau werden.
incarnài, incarnàre , vrb: incarrare Definitzione
intrare o fichire in mesu de sa carre, nau prus che àteru de cosa chi creschet; torrare a crèschere sa carre; fàere a carre, pigare carres
Sinònimos e contràrios
incarnie
Frases
sos ogros tuos mi ant fatu efetu e s'amore in coro est incarnadu ◊ est gai bella chi paret una dea incarnada ◊ a isse si li incarnant sas ungras ca las zughet totu dortas e allachedhadas
3.
su Cristos si est incarnadu in su sinu de sa Vírzine Maria
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
s'incarner
Ingresu
to grow in,
to thrust into the flesh
Ispagnolu
encarnarse
Italianu
incarnire,
incarnare
Tedescu
ins Fleisch eindringen lassen.
incrudèschere , vrb: incruèschere Definitzione
provare dolore, dispràxere, fàere o essire peus, prus dolorosu; nau de cosas coendho o faendho, chi no coent o no essint bene / i. su male = impeorai
Sinònimos e contràrios
dòlere,
dispiàchere,
incrèschere,
rànchere
/
incalèschere,
incancheriare
Frases
si pecadu no atrogas su coro incrueschet ◊ cantu martirizu: su patire tou est piús incruéschidu!
2.
l'incrudeschet sa cundanna chi at iscontau
3.
su màndhicu at incrudéschiu ◊ sa pasta si est incrudéschia (G.F.Sedda)
Ètimu
spn.
encrudecer
Tradutziones
Frantzesu
regretter,
aigrir
Ingresu
to regret,
to grow worse (harsh)
Ispagnolu
doler,
exacerbar,
encrudecer
Italianu
rincréscere,
incrudire,
inasprire
Tedescu
leid tun,
sich verschlimmern.